Abdülhamid Han Devrinde Yadigâr-ı Macaristan ;Yâdigâr-ı Macaristan, Asr-ı Abdülhamid Han

Çıkardığı mizah gazetesinden dolayı daha çok Çaylak Tevfik olarak bilinen Mehmed Tevfik Bey’in bu eseri, hem II. Abdülhamid Han’ın saltanatının başlangıcında vuku bulan Osmanlı-Sırp Harbi’ndeki Aleksinaç Zaferini tebrik hem de 1848 Macar İhtilâli sonrası meydana gelen Osmanlı-Macar dostluğunu pekiştirmek için Dersaadet’e gelen Macar heyetinin ziyaretine karşılık verilmek üzere Meclis-i Mebusan tarafından intihap olunan heyetin resmî bir şekilde Macaristan’a gerçekleştirdiği iade-i ziyaretin anlatıldığı bir seyahatnamedir. Heyetteki tek gazeteci olmasından dolayı ziyareti neredeyse gün gün anlatan Tevfik Bey, başta seyahatnamesini Basîret’te imzasız olarak tefrikaya başlamış, ancak ne yazık ki tefrika yarım kalmıştır. Ardından seyahatnamesini daha da mufassal hâle getirerek ziyaretten yaklaşık dört ay sonra neşretmiştir. İade-i ziyaret her iki taraf için de güzel geçmiş olup heyetimiz Macaristan’dan gayet memnun ayrılmıştır. Daha ziyaret esnasındaki memnuniyeti göstermesi açısından heyet âzâları her durakta, her kasabada ve her şehirde Macarların hüsn-i teveccühlerine, kabullerine, ikramlarına ve izhar ettikleri kalbî sevgiyle muhabbete o kadar şaşırıp sevinmişlerdir ki bazen şaşkınlıklarından konuşamamışlar bazen de sevinçlerinden gözyaşı dökmüşlerdir