Cevher-nâme

Muhammed b. Garsüddîn el-Halebî tarafından kaleme alınan Cevher-nâme, Hermes’e nispet edilen Arapça yazılmış bir cevher-nâmenin Türkçe tercümesi ve şerhidir. İyi bir medrese tahsili gören, bir âlim ve hekim olan babasından da tıp, ve astronomi eğitimi alan Muhammed bin Garsüddîn el-Halebî, II. Selim (öl. 1574) ile III. Murad (öl. 1595) dönemlerinde hekimbaşılık yapmıştır. Muhammed b. Garsüddîn el-Halebî, II. Selim’in emriyle Türkçeye tercüme ve şerh ettiği Cevher-nâme’sinde en çok rağbet gören kıymetli cevherleri ele alarak cevherlerin özelliklerini, kullanım alanlarını ve bozulmaları durumlarında yapılması gerekenleri anlatmıştır. Mütercim, 21 bap olarak düzenlediği tercümesine, 6 fasıl da kendisi ilave etmiştir. Eser, Türkçe yazılmış cevher-nâmelerde verilen cevherlerle ilgili klasik bilgiler dışında birçok tılsım da içermektedir. Tılsımlar bazen cevherlerin iyileştirici özellikleriyle, bazen de sahip olduklarına inanılan mistik güçlerinin günlük yaşamı ilgilendiren konularda kullanılışıyla ilgilidir. Verilen tılsım veya uygulama tariflerinin tatbiki için uygun zamanlar gezegenlerin konumlarına göre açıklanmış ve birçok uygulama tasvirlerle anlatılmıştır. Birçok tılsım tarifi içermesi bakımından ihtiyârât ilmine dahil edilebilecek birçok bilgiye sıklıkla yer vermesi ve birçok tasvir içermesi bakımından eser, klasik cevher-nâmelerden farklı bir işlenişe sahiptir.