Cumalı Ordugahı; On Günlük Manevranın Hatırası 29 Ağustos - 8 Eylül 1909

Cumalı Ordugâhı, Atatürk'ün Nutuk'ta bahsettiği bir eseridir. Suphi Paşa'nın İştip havalisinde Cumalı'da yaptırdığı süvari manevralarından sonra kaleme alınmıştır. "Salahiyetim ve rütbem müsait olmadığı hâlde Paşa'yı, bütün subaylar önünde acı bir tarzda tenkit etmiştim ve müteakiben Cumalı Ordugâhı isminde küçük bir eser de yazmıştım." diyen Mustafa Kemal, o esnada "Kolağası" rütbesini taşıyordu. Osmanlı ordusunda uzun zamandır talim ve tatbikat için bir süvari livasının toplanmamış olması, Ordu kumandanlarının da manevra meydanlarında varlık göstermeleri gibi sebeplerle bu küçük manevrayı önemseyen Mustafa Kemal, Cumali Ordugâhı'nı "hasretini çektiği askerî hayatın yeniden başlaması gibi telakki" etmiş ve "orada geçirdiği on günlük hayatın hatırası olmak üzere tuttuğu bazı notları silah arkadaşlarına hediye etmek" istemiştir. 29 Ağustos-8 Eylül 1909 (16-25 Ağustos 1325) tarihleri arasında gün gün tutulmuş notlardan oluşan ve krokilerle geliştirilen bu eserde Atatürk'ün askerlik anlayışına dair önemli ipuçları vardır. Asıl nüshasının tıpkıbasımıyla karşılıklı sayfalar hâlinde basılan eser, Kopernik Kitap'ın Atatürk'ün eserleri dizisinde bir altın halkadır.