Cumhuriyet Dönemi’nde Erzurum'da İmar ve Kalkınma Faaliyetleri (1930-1980)

Cumhuriyet rejiminin kurucu ve yapıcı özelliğini ülkenin her köşesine taşıyarak modern kentler kurmak, dönemin yetkilileri tarafından üzerinde önemle durulan konular arasında yer almıştır. Bu maksatla Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluş temellerinin atılmasında etkin bir yere sahip olan Erzurum’un imarı ve kalkınması hususuna Cumhuriyet Hükümetleri ayrı bir hassasiyet göstermiştir. Bu bağlamda Millî Mücadele Dönemi’nde Erzurum Mebusu seçilen ve Erzurumlular tarafından “Fahri Hemşehrilik” payesi verilen Reis-i Cumhur Mustafa Kemal Atatürk için Erzurum’un ayrı bir yeri ve önemi olmuştur. Nitekim doğudaki idarî, askerî ve iktisadî teşkilatlanmada görev alacak Üçüncü Umumî Müfettişlik 1935 yılında Erzurum merkezli olarak teşkil edilmiştir. Müfettişliğin öncülüğünde şehirdeki imar ve kalkınma çalışmaları daha kapsamlı ve planlı bir şekilde yürütülmüştür. Şehrin gelişim süreci 1930-1980 döneminde devam etmiştir. Yarım asrı kapsayan imar ve kalkınma faaliyetleri sonrası Erzurum, Cumhuriyet Türkiyesi’nin örnek kentlerinden biri haline gelmiştir. Erzurum’un yarım asırlık imarını ve kalkınmasını içeren bu çalışma, giriş ve beş bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında şehir kavramı ile şehirlerin ortaya çıkışı ve tarihsel süreç içerisindeki gelişim evreleri ana hatlarıyla ele alınmıştır. Akabinde Türk şehircilik tarihi, Osmanlı Devleti ve Erken Cumhuriyet Dönemi çerçevesinde incelenmiştir. Son tahlilde ise Erzurum’un tarihine değinilerek, Cumhuriyet Dönemi’nde yürütülecek imar ve kalkınma faaliyetleri öncesi şehrin askeri, idari ve iktisadi bakımdan geçirdiği aşamalar kısmen ortaya konulmuştur. Çalışmanın esasını teşkil eden Cumhuriyet Dönemi’nde Erzurum’da gerçekleştirilen imar ve kalkınma faaliyetleri on yıllık zaman dilimi üzerinden beş bölüme ayrılarak incelenmiştir.