Effi Briest

Kendisinden yirmi yaş büyük, hırslı bir bürokratla evlendirilen Effi Briest’in hikâyesi insan ruhunun 19. yüzyılın muzaffer toplumsal yapısı karşısındaki ufalanmasının tarihidir. Romanı filme uyarlayan Fassbinder "Bu bir kadın filmi değil, Fontane hakkında, şairin topluma karşı tutumu hakkında bir film" der, haklıdır: Effi Briest’te yazar içinden çıktığı dünyanın kökenindeki amansız şiddeti ifşa eder. Kadın-Erkek arasında sınırlı kalmayan bu mekanik İmparator-Millet ilişkisinden İnsan-Doğa münasebetine kadar her asimetride kendini gösterir. Fontane 1895’te kaleme aldığı bu romanla muhafazakâr modernleşmenin klasik örneği Prusya toplumunun soylu ve faziletli kalbine bir geçit kurgular: 17 yaşındaki Effi’nin yerini bilen bir eş olarak terbiyesi, Alman ruhunun militarizmin laboratuvarında geçirdiği bir yüzyılın ardından ürettiği yaşama elverişli olmayan atmosferin bir incelemesi. Kitaba Amos Oz’un sunuşu ile Evrim Kaya’nın, kitabın yazılışını takip eden yüzyılda, Alman toplumunun dönüşümleriyle paralel olarak Effi’nin sinemada geçirdiği evrime odaklandığı sonsözü eşlik ediyor. Yılan gibi kıvrılan bir olay örgüsü arayan okur burada aradığnı bulamaz. Effi Briest adeta durgun sulardaki bir zambaktır. Anlatı nesrinin tüm biçimleri arasında roman, küçük, mikroskobik yörüngeyi, tüm bir yaşamın yavaşça rotasından kaymasına, yoldan çıkmasına ve hayal kırıklığıyla sonuçlanmasına neden olan sapmaları işlemek için en iyi donanıma sahiptir… Fontane'nin açılış sözleşmesinin şartları, bu romana neredeyse parmak uçlarımızla girmemizi gerektiriyor. Ve bize gösterilenlere zaman ayırmamızı, Effi Briest'in kendisiyle tanışmadan önce bile toplanan sessizliği sessizce dinlememizi. Amos Oz En titiz şekilde seçilmiş romanlardan oluşan bir kütüphane, bir düzine, on ya da altı kitapla sınırlandırılsa bile, Effi Briest'ten yoksun olmamalıdır. Thomas Mann Theodor Fontane'nin Effi Briest adlı o dokunaklı ve güzel romanını... geçen gün dördüncü kez okudum, her zamanki gibi aynı yerlerde aynı gözyaşlarıyla. Samuel Beckett