Hac ve Hac Seyahatnâmeleri

Samîlerin kadim dinî sembollerinden, dünya tarihinin en önemli nüfus hareketliliği ve süreklilik arz eden yolculuklarından olan hac, tarih boyunca birçok zorluğu içinde barındırmakla birlikte hacı adayını ve dolayısıyla onun çevresini maddi ve manevi açıdan etkilemiştir Hac, Müslüman fert için dinî bir görev olmasının yanı sıra içtimai olarak bir ümmet bilinci oluşturan önemli bir ibadettir. Hz. Peygamber'in tebliğiyle birlikte hac, aslına döndürülmüştür. Bundan sonraki süreçte yönetimi elinde bulunduranlar, bu bölgeyi tüm dünya Müslümanlarının bu görevlerini rahat ve emniyetli bir şekilde icra etmeleri ve kazandıkları dinî, ilmî ve içtimai tecrübeleri kendi bölgelerine taşıyabilmeleri için gayret sarf etmişlerdir. Gerek kutsal topraklara gerekse yol boyunca inşa ve imar faaliyetleri sürekli devam etmiştir. Bu faaliyetler de başta idareciler olmak üzere halkları da teşvik etmiş, çeşitli vakıflarla kutsal topraklar canlı tutulmuştur. Kutsal topraklara yapılan bu seyahatlerde hacıların bazıları ise yaşanılan bu iletişimi, yazdığı eserlerle tarihe not düşmek istemiştir. Bu seyahatnamelerde; yol boyunca görülen şehirler, beldeler, köyler, bunların sahip olduğu maddi manevi unsurlar, karşılaşılan âlimler, devlet ricali, çeşitli inanışlar anlatılmaktadır. Menâzilü'l-hac ve menâsikü'l-haccı da ihtiva eden bu eserler müelliflerinin kendi kişisel tespit ve tasvirleriyle oldukça zengin birer külliyata dönüşmüştür. Dolayısıyla hacı adayının ve haccını eda etmiş ferdin bu yolculuğu kayıt altına alması mekânları içtimai, kültürel, iktisadi açıdan tasavvur edilir hâle getirirken Müslüman kültürde özellikle ilim rıhlelerini de içinde barındıran bir faaliyet alanı oluşturmuştur. Bu çalışma içindeki bölümler, haccın hemen hemen tüm başlıklarını içermektedir. İlgilenenlere ve alanda çalışma yapmak isteyenlere farklı ufuklar açacağına dair inancımızla sizlere takdim etmekteyiz. Gayret ve ümit bizden, takdir ve hikmet Allah'tandır.