Hamdullah Suphi Tanrıöver’in Düşünce Dünyası ve Romanya Büyükelçiliği;Ceza ve Ödül Arasına Sıkışmış Bir Diplomatın Panaroması

Meşrutiyet, Cumhuriyet ve çok partili dönemin önemli simalarından olan Hamdullah Suphi Tanrıöver gerek düşünce sahasında üretkenliği ile gerekse aksiyoner kimliğiyle üç dönemde de derin izler bırakmıştır. Türk Ocaklarında yüklendiği misyon ile Milli Mücadele’nin örgütlenme ve Cumhuriyet’in inşa sürecinde başat bir rol üstlenmiştir. Türk Ocaklarının tek partinin ürettiği/benimsediği ideoloji ile uyuşmaması sonucu kapatılmasından sonra gönderildiği Romanya'da klasik bir diplomatın ötesinde inisiyatif alan bir düşünce adamı profili çizdi. Romanya iç siyasetinin gidişatıyla ilgili kendine özgü hazırladığı istihbarat raporları, Türk dış politikasına yeni bir kimlik/veçhe kazandırdı. Hamdullah Suphi’nin partilerin siyasi karakterlerinden reflekslerine ayrıntılı bir şekilde vakıf olması, Romen siyasetini en ince noktasına kadar içselleştirdiğini göstermekteydi. Kral ve siyaset kurumu üzerinde oluşturduğu nüfuzun da etkisiyle Romanya iç siyasetinin gidişatına yönelik analizleri ve tespitleri Türkiye'nin Romanya'ya yönelik dış politika parametrelerinin şekillenmesinde derin etki oluşturdu. Dış politikadaki üretkenliği/stratejik öngörüleri, Balkan Paktı’nın oluşumunu hızlandırdı. Romanya'da yaşayan Türklerin anavatana göçlerinin yanında Türkçülük düşüncesini merkeze alarak unutulmuş bir Türk topluluğu olan Gagauzların rejimin arzuladığı milli-seküler forma taban oluşturacağını zihninde tasavvur etti. İzlediği politikalar her ne kadar tek parti rejimiyle belli noktalarda ayrıksı bir görüntü arz etse de mezkûr topluluğun Türklük bilincinin gelişiminde ve milli kimliklerinin şekillenmesinde ürettiği milli kodlarla derin etki oluşturdu. Bu eser ceza olarak telakki edilen Hamdullah Suphi’nin Romanya’daki diplomatik vazifesini ürettiği düşünce ve pratiklerle nasıl ödüle dönüştürdüğünün anlamlı hikâyesidir.