İslâmî Hükümlerin Esas ve Hikmetleri; Kavâidü´l-ahkâm Fî Mesâlihi´l-enâm

İslam fukahâsı fıkhî kaideleri ve İslam hukukunun genel ilkelerini tespit etmeye, bu konuda eserler yazmaya önemle eğilmişler, bunun dindeki önemine, ilim ve fıkıhta ilerleme konusundaki etkilerine işaret etmişlerdir. Karâfî (ö.684), Tâceddin es-Subkî (ö.771), Zerkeşî (794) ve İbn Nüceym (ö.970) vb. gibi farklı ekollere mensup fıkıhçılar bu türde eser veren birkaçıdır. Bu çerçevede yazılan en güzel eserlerden biri kuşkusuz Şâfiî-Eş´ârî ekolün mühim simalarından İzz b. Abdisselam´ın Kavâidü´l-ahkâm fî mesâlihi´l-enâm isimli kitabıdır. Müellif bu kitapta fıkhî ilkelerin tespiti, delillendirilmesi ve örneklendirilmesi konusunda kendisinden önce kimsenin başaramadığı seviyede önemli bilgiler vücuda getirmiş, aynı sahada eser yazan diğer müelliflerde görülmeyen bütüncül, sistematik ve felsefî bir bakış açısı ortaya koymuştur. İzz b. Abdisselam bu eserinde İslam fıkhının bütünüyle maslahatların dikkate alınması ve mefsedetlerin ortadan kaldırılması temelinde değerlendirilebileceğini göstermiş, İslam dininin temel maksatlarını kapsamlı ve derin bir bakış açısıyla ele almıştır.