İzzî ve Attâr Fütüvvetnâmeleri

Fütüvvet kavramı, Kur’ân-ı Kerîm’de Hz. İbrâhim ve Ashâb-ı Kehf’i niteleyen “yiğit, delikanlı” (Ar. فتى) kelimesinden türetilmiş ve “cömertlik, cesaret, gençlik, yiğitlik, mertlik, fedâ” anlamlarını ihtiva eden bir kavramdır. İslâm dünyasında, hem ferdin iç dünyasını hem de toplumsal ilişkilerini belirleyen Kur’an temelli erdemleri öne çıkaran tasavvufî bir kavram olarak kullanılmaya başlanmıştır. Müslüman toplumlarda fütüvvet kurumu, sosyal bir kavram ve tasavvufî bir anlayış olmasının yanı sıra, Ahîlik teşkilatında görüldüğü gibi resmî bir toplumsal ve ekonomik teşkilatlanma biçimi olarak da öne çıkmıştır. Onun temelinde ise “Din, güzel ahlâktır.” ilkesinin, gençler ve meslek erbabı başta olmak üzere toplumun bütün katmanlarına kök salması gayesi vardır. Bu bakımdan fütüvvet anlayışı, gençlere, topluma ve özellikle de meslek erbabına sünnet temelli, toplum yararını önceleyen ve fedakârlığa dayalı bir ahlâk anlayışını sunar. Bu eser, Fars manzum-fütüvvetnâme geleneğinin gerek dil ve üslup gerekse içerik bakımından en yetkin örnekleri olan Seyyid İzzî-i Mervî ve Ferîdüddîn-i Attâr fütüvvetnâmeleri, iki müellifin tamamlayıcı içerik ve üsluplarını ortaya koyacak şekilde bir araya getirilmiştir. Ömür Ceylan metinler üzerinde gerçekleştirdiği titiz inceleme ile müellifleri hakkında kesin bir kanaate varılamamış olan bu iki manzum fütüvvetnâmenin tasavvuf geleneğinin seçkin isimleri olan bu iki müellife aidiyetini de ispatlamıştır. Bu iki manzum eser, fütüvvet yolunun itikada ve muamelâta, irfana ve tasavvufa, âdâb ve erkâna dair ilkelerini şiir formunda okura sunmaktadır.