Kelâm’ın Teşekkülü;Bilgi, Varlık ve Tanrı

Kelâmcılar epistemoloji, ontoloji ve teoloji alanlarına ilişkin düşünceyi inşa sürecinde “şeylerin en geneli” olan “mevcut” kavramından hareket etmek suretiyle, mevcut olan ne varsa onu kelâmın araştırma konusu haline getirerek kelâmın ontolojisini oluşturdular. Kuşkusuz varlık araştırmasını yürütmek, insanın varlık araştırmasına yönelik imkân ve sınırlarını tartışmadan gerçekleştirilemezdi. Bu nedenle onlar, “gerçekliğin ne olduğu” sorusuyla doğru orantılı bir biçimde “gerçekliğe ilişkin bilginin nasıl elde edileceği”ni de soruşturdular; bunun sonucunda ise ontolojileriyle tamamen uyumlu bir şekilde epistemolojilerini oluşturdular. Bu zemin üzerinden Basra Mu‘tezilesi kelâmcıları, Tanrı’nın varlığı ve sıfatlarına ilişkin bilgiyi tümdengelimsel bir şekilde tesis ederek teolojilerini inşa etmeyi başardılar. İşte bu çalışma mütekellimûnun söz konusu epistemolojik ve ontolojik çerçeve üzerinden teolojiyi kurma çabalarının sürecini incelemektedir.