Massignon’a Tenkitler;Dante’nin İlahi Komedya’sının İslâmî Kaynakları • İbnü’l-Arabî ve Düşüncesi • “Kendini Bile Rabbini Bilir” Hadisi’ne Dair

Elinizdeki yazılar, Dante’nin meşhur eseri İlahi Komedya’ya İslâm kaynaklarının etkisi, İbnü’l-Arabî ve düşüncesi ile “Men arefe… • Kendini bilen Rabbini bilir” hadisinin kaynağı ve anlamı hususunda Massignon’un serdettiği görüşlere dönemin sufi şeylerinden Veled Çelebi ve sufi münevverlerden Mehmed Ali Aynî’nin getirdiği tenkitlerden meydana gelmektedir. Veled Çelebi bu tenkitlerde geleneği temsil eden bir zat olarak hem sahip olduğu değerlere hücum edildiği algısıyla daha sert bir üslup kullanmış, hem de yazılarını geleneksel birikimi ve yaklaşımı merkeze alarak şekillendirmiştir. Massignon’la bir hukuku olduğunu anladığımız Mehmed Ali Aynî ise tenkitlerini daha yumuşak bir üslupla ve dönemin argümanlarını kullanarak yöneltmiştir. Bir yandan da konu edinilen meselelerin tam manasıyla vuzuha kavuşması için Veled Çelebi’yi tartışmaya dahil ve teşvik etmiştir. Hem Veled Çelebi hem de Aynî’nin tenkitleri ilmi ve irfani dirayete sahip olmakla birlikte döneminde ve sonrasında görülen Batılı araştırmacılar karşısında tutunulan kompleksli ve edilgen tarzdan çok uzaktırlar. Mehmed Ali Aynî tenkitleri içeren yazıları Massignon’a göndermiş ve onun cevabı da bu çalışmaya alınmıştır. Bu eser, ikisi 14-28 Ocak 1921 tarihleri arasında İkdam Gazetesi’nde, beşi de 27 Eylül 1923-21 Şubat 1924 tarihleri arasında Sebîlürreşâd’da yayımlanmış yedi yazıdan meydana gelmektedir. Bir bütün olarak bu yazılar o günün gazeteleri için normal olmakla beraber, bir gazete yazısının ne denli ilmi olabileceğinin güzel örneklerinden olma özelliği de taşımaktadır.