Memâlik-i Osmâniyye'yi Keşfe Çıkan Oryantalistler

Sultan II. Abdülhamid ve Vahîdüddîn'in yâverlerinden Mirlivâ Ahmed Hamdi Paşa (1871-1935)'nın, Yemen'degörevlendirildiği 1911 yılında tuttuğu notlar arasına eklediği isim listesinden hareketle hazırlanan elinizdeki kitap, İstanbul'danBalkanlar'a, Musul'dan Endonezya'ya, Şam'dan Sûdan'a, Mısır'dan Yemen'e kadar Osmanlılara bağlı ada, ülke ve şehirlerikapsayan; kimisinde siyâsî, kimisinde dînî, kimisinde ise ilmî yönün ağır bastığı keşif gezilerini gerçekleştiren 45 oryantalistinhayat, faaliyet ve eserlerine genel bir bakış sunmaktadır. Haklarında bilgi verilen bu şarkiyatçıları, XIX. yüzyılın ilk ya daikinci yarısında yaşamış bilim adamları arasında yer almaları nedeniyle, Oryantalizm'in geçirdiği safhalar içerisinde"kolonyalizme yönelik hazırlıklar"ı kapsayan II. döneme yerleştirmek mümkündür.Geçmişte "British Museum" (1753) ve "The Royal Geographical Society" (1830) başta olmak üzere Avrupa'nın önde gelenmüzeleri ile arkeoloji, coğrafya ve şarkiyat cemiyetlerinin organize ettiği, inkırâz halindeki Osmanlı toprakları (memâlik-iOsmâniyye) üzerinde gerçekleştirilen ve "hükmetmeye" hazırlık mahiyetindeki "tanıma" operasyonları olarakdeğerlendirilmesi gereken "kazı ve geziler"i, yayınlanan "yazı ve notlar"ı konu edinen kitap, keşif turlarıyla başlayıp küreselistilâ hareketine dönüşen bir süreçte, Oryantalizm yoluyla Emperyalizm'e sağlanan bilgi akışının nitelik ve niceliğini gözlerönüne sermektedir.