Mihne Sonrası Teopolitik Durumun Sünni Kelama Etkisi

Teopolitik, din ve siyaset ilişkisini anlatan bir kavramdır. Builişki, İslam düşüncesinde en çok mihne hadisesiyle bilinir.İslam'ın kısa zaman içerisinde geniş bir coğrafyaya yayılması,Arap toplumunun İslam öncesinden tevarüs eden problemleri,İslam'ı seçen farklı inanç ve kültür sahiplerinin birlikteyaşaması değişik problem alanları doğurmuştur.Arap-Mevâli münasebeti, ulema-ümera ilişkisi gibi ikiliklerleberaber nihayetinde toplumda ehl-i re'y ehl-i hadis farklılığıolarak görülebilecek fikrî ayrışmalar olmuştur. Mihneyibu toplumsal problem alanlarının farkında olan Me'mun'unAbbâsî iktidarının devamını sağlamaya yönelik bir manevrasıolarak anlamak mümkündür. Me'mun'un başlattığı halku'lKur'ân sorgulamaları, vasiyetiyle halefleri Muʻtasım ve Vâsıktarafından çeşitli tonlarda devam ettirilmiştir. Me'mun'unMuʻtezilî alimlerle kurduğu birliktelik Mütevekkil zamanındaAhmed b. Hanbel ve arkadaşlarının desteklenmesiylesona ermiştir.Mütevekkil'in başlattığı teopolitik değişim kelâm ilmi baştaolmak üzere teşekkül devresinde sayılabilecek ilimleri vetoplumsal alanları etkilemiştir. Bu durumdan Ehl-i sünnetkelâmı da konu ve usul açısından etkilenmiştir. Görünürlüğübir asır kadar geciken Eşʻarîlik, Muʻtezile ile Selef anlayışınıtelif eden bir tavrın adı olmuştur. Elinizdeki çalışma mihnesonrası teopolitik değişimi Ehl-i sünnet kelâmı açısından elealmaktadır.