Osmanlı Başkenti İstanbul’da Britanyalı Misyonerler ve Nicholson Burness

1838 Baltalimanı Antlaşması’nın ardından ticaret, diplomasi ve misyonerlik amacıyla İstanbul’a yerleşmeye başlayan Britanyalı toplulukların tarihine dair araştırmalar, özellikle burada gerçekleştirdikleri mimari faaliyetler çerçevesinde çoğunlukla elçilik, konsolosluk, hastane ve kilise gibi yapı tipleri üzerine yoğunlaşmıştır. Bu çalışmanın amacı İstanbul’da misyonerlik merkezi ve misyoner okulu açan Britanyalı misyonerlik cemiyetlerini/ kurumlarını tespit etmek ve hem kendi aralarında, hem de başta Amerika olmak üzere Osmanlı Devleti’nde teşkilatlanan diğer yabancı ülkelerin misyoner cemiyetleriyle olan ilişkilerini, hedef kitlelerini ve amaçlarını göz önünde bulundurarak İstanbul’daki faaliyetlerini başından sonuna dek kronolojik sıra içinde ortaya koymaktır. Bu çerçevede misyonerlik merkezlerini tasarlayan ve inşaatını gerçekleştiren İskoç Presbiteryen yapı ustası Nicholson Burness’in hayatı, işleri ve mimari anlayışı ele alınmakta, yerel ve uluslararası yapı sektörüyle olan ilişkileri, kullandığı yapı malzemelerinin kaynağı değerlendirilerek saptanmaya çalışılmaktadır. 19. yüzyıl boyunca ve 20. yüzyılın başında inşa edilmiş bu merkezlerin kuruluş, etkinlik ve kapanma öyküleri ile Britanya’nın Osmanlı Devleti’nde yaşayan Ermeni ve Yahudi nüfusuna yönelik politikasının daha net olarak anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Bu politik duruş, mimari üzerinden okunarak dönemin ekonomik, siyasal ve sosyal gelişmeleri ışığında değerlendirilmektedir.