Osmanlı Halkının Geleneksel İslam Anlayışı ve Kaynakları

On dört asırdır değişik kültür ve inanç çevreleri tarafından benimsenen İslâm dini tabiî olarak zaman içinde değişik kültürlerden etkilenmiştir. Ancak bunun belli bir seviyede tutulması ve dinî boyuta geçirilmeden kültür seviyesinde kalması için büyük gayret gösterilmesi gerekmektedir. Dinin değişmeyen asılları evrensel niteliklerinden hareketle değişik zaman ve mekânlarda hayata geçirilir. Dolayısıyla bu sırada gerçekleştirilen yorumların din diye sonraki nesillere taşınması hem dine hem de o dini yaşayanlara zarar verecek bir teşebbüstür. Aslında Kur'an'ın bizzat kendisi halkın dinî his ve coşkusuna hitap edecek muhteva ve üslûpta olduğu gibi Hz. Peygamber'in tarihî belgelere uygun hayatıyla sözlü ve fiilî sünnetinde de aynı muhtevayı bulmak mümkündür. İnsanlığın kültürel mirası olan efsane ve mitolojiyi de hadis adı altında kutsallaştırmadan aslî haliyle kullanmak gerekir. Çünkü yüzyılların arasından sıyrılıp gelen kültürel miras niteliğindeki efsane ve mitolojilerin insan hayatına sağlayacağı katkılardan ve zenginlikten şüphe duymak mümkün değildir.