Osmanlı İmparatorluğu'nda Hukuk ve Devlet;Avrupayı Aydınlatan Adam Mouradgea D'ohsson

Değerli Osmanlı tarihçisi Carter V. Findley, bu çalışmasında Aydınlanma döneminin İslam ve Osmanlı İmparatorluğu hakkındaki eserlerinin görsel malzeme bakımından en zengini ve içerdiği bilgiler bakımından da en önemlisine, Ignatius Mouradgea d’Ohsson’un (1740-1807) şaheseri Tableau général de l’Empire othoman’a çok farklı bir ışık tutuyor. Mouradgea d’Ohsson’un (Muradçe Tosunyan) 18. yüzyılın sonlarında Osmanlı İmparatorluğu’nun devlet düzeniyle hukuki ve dini temellerini incelediği Tableau général de l’Empire othoman adlı eserini araştırmalarında kullanmayan tarihçi pek kalmamıştır. Fakat bu eseri ilk defa sistemli bir şekilde inceleyen Carter Findley sayesinde Osmanlı tarihinin en önemli kaynakları arasında yer alan bu anıtsal çalışmayı, metni, kaynakları ve çizimleriyle birlikte artık yakından tanımak ve anlamak imkânına kavuşmuş oluyoruz. “İçeriden” biri olarak d’Ohsson’un Osmanlı dünyasını adeta ansiklopedik bir yaklaşımla Aydınlanma Avrupa’sına anlatmak için ortaya koyduğu bu olağandışı eserin en önemli özelliklerini, yıllardır Osmanlı tarihine büyük katkılarda bulunmuş bir tarihçinin kaleminden okumak kaçırılmaması gereken bir fırsat oluşturuyor. Edhem Eldem Değerli Osmanlı tarihçisi Carter V. Findley, çok zengin bir görsel malzeme sunan bu muhteşem kitapta, Mouradgea d’Ohsson’un Tableau général de l’Empire othoman adlı eserini yeniden keşfetmemizi sağlıyor. Türklerin tarihi, hukuku ve dini hakkındaki ilk ansiklopedilerden biri olan bu dev eser, bugünün Müslüman dünyasını anlamak bakımından da güncelliğini hâlâ koruyor. Frédéric Hitzel Osmanlı İmparatorluğu’nun 18. yüzyılını çalışan tarihçiler açısından, Mouradgea d’Ohsson’un 1787 ile 1824 arasında Paris’te yayınlanan anıtsal eseri Tableau général de l’Empire othoman kolayca erişilen bir kaynak olmadı ve bu eserin yayınlanmasının hikâyesi gizemini hep bir parça korudu. Şimdi Carter Findley, Osmanlı İmparatorluğu’nda Hukuk ve Devlet. Avrupa’yı Aydınlatan Adam Mouradgea d’Ohsson kitabıyla, henüz gravürden taş baskı ve fotoğrafa geçilmediği bir çağda, Osmanlılar hakkındaki folyo baskıların en büyüklerinden birinin olağanüstü hikâyesini gözlerimizin önünde yeniden canlandırıyor. Virginia Aksan