Samerra

Abbâsîler'e yarım asrı aşan bir süre (58-56 yıl) başkentlik yapan Sâmerrâ'yı ele alan bukitapta, şehrin 221-279/836-892 yılları arasında kuruluşu, topografik ve fiziki yapısı,sosyo-kültürel ve ekonomik durumu incelenmiştir. Sâmerrâ coğrafî konum olarakBağdat ile Musul arasında Bağdat şehrinin yaklaşık 125 km. kuzeyinde Dicle Nehri'nindoğu yakasında yer almaktadır. Bağdat halkı ile Türkler arasındaki sıkıntıları gidermekiçin Halife Muʻtasım 220/835'te yeni bir şehir kurmaya ve Bağdat'tan ayrılmaya kararvermiştir. Şemmâsiye, Beredân gibi yaklaşık bir yıl süren yer arayışları neticesindeSâmerrâ şehrinin yeri tespit edilmiş ve 221/836'da inşaat çalışmaları başlamıştır.Askerler için inşa edildiği için el-Asker ismiyle de anılan şehir hızla gelişme göstermiş,- Kitap Tanıtım Bülteni -döneminin en büyük beş şehri arasına girmiştir. Şehri görenler çok beğendikleri içinSurre men raâ demişlerdir. Sâmerrâ şehri cami merkezli kurulan İslâm şehirlerindenfarklı olarak hilafet merkezli kurulmuştur. Bunlardan sonra merkez caminin, caddelerinve çarşıların yeri tespit edilmiştir.Halife Mütevekkil ile başlayan Sâmerrâ şehrini terk etme girişimleri halife Muʻtemid ilegerçekleşmiş, Bağdat'a yerleşen halife orada ölmüştür. Ondan sonra başa geçen yeğenihalife Muʻtazıd döneminde Abbâsîlerin başkenti yeniden Bağdat olmuştur. Abbâsîlerinikinci hilafet merkezi olan ve nüfusunun bir milyona ulaştığı tahmin edilen Sâmerrâşehri kuruluşundan elli sekiz yıl sonra hızlı bir yok olma sürecine girmiştir. Sâmerrâşehri başkent olmasının yanı sıra siyasi, dînî ve kültürel gibi çok farklı motifleri içerenözellikleriyle İslâm tarihinde Sâmerrâ Dönemi olarak haklı bir şöhrete kavuşmuş vetarihe iz düşmüştür.