Tehẕîbü’l-Esrâr Fî Tabaḳāti’l-Aḫyâr;Tasavvufun Temel Meseleleri Sûfîliğin Mâhiyeti, Istılahları ve Esasları

Tasavvufî tefekkürün altın çağı sayılan bir dönemde yaşamış olan Hargûşî, Tehẕîbü’l-esrâr’ı tasavvufun doğuş dönemine oldukça yakın, gelişme döneminin ise bizzat içinde telif etmiştir. Gerek Sülemî’nin eṭ-Ṭabaḳāt’ında ve gerekse Kuşeyrî’nin er-Risâle’sinde hayat hikâyeleri anlatılan devrin büyük sûfîleri ile Hargûşî’nin çağdaş olması ve Melâmet ekolü ile tasavvuf tarihinde ayrı bir çığır açmış olan Nîsâbur’da yetişmesi, sûfîliğin gelişme ve ilerlemesini bizzat müşahede etmiş olması bakımından önemlidir. Bu bakımdan Tehẕîbü’l-esrâr’ın sûfîliğin mâhiyeti, ıstılahları, doğuşu ve gelişmesi, mutasavvıfların fikirleri ve yaşayışları hakkında verdiği bilgiler son derece kıymetlidir.Serrâc’ın (ö. 378/988) Kitâbü’l-Lümaʿı, Kelâbâzî’nin (ö. 380/990) et-Taʿarruf’u, Ebû Tâlib el-Mekkî’nin (ö. 386/996) Ḳūtü’l-ḳulûb’u gibi tasavvufu baştan sona ele alan kaynak eserler arasında bulunan Tehẕîbü’l-esrâr’da bu eserlerdeki kelâmî, nazarî ve tatbikî tasavvuf anlayışı mezcedilmiştir. Müellif, 70 ana başlıkta tasavvufun tarifi, ana konuları ve temel ıstılahlarını ele almaktadır. Muhtevasının zenginliğinden ve ender bulunan haberleri içermesinden dolayı eser, kaynaklarda “el-Kibrîtü’l-aḥmer fi’t-taṣavvuf” adıyla da anılmaktadır.Klasik devre ait böyle kıymetli bir eser ilk defa Türkçe’ye tercüme edilerek bu kitapta okura sunulmaktadır. Ana metin, eserde zikredilen haber, kavram ve kişilere dair detaylı izahlar ve eserin Arapça aslının muhakkiki İrfan Gündüz’ün Hârgûşî’nin dönemi, tasavvuf anlayışı ve eserine dair geniş bir incelemesi ile zenginleştirilmiştir.