Terakki Çareleri

Osmanlı Devleti’ni uzun yıllar ataşemiliterlik yapması nedeniyle dıştan, İstanbul’a döndükten sonra da imparatorluğun çöküşe yüz tuttuğu yıllarda icra ettiği görevler nedeniyle içten analiz etme şansı bulan Nazif Paşa, emekliliği sonrasında yapabileceği en isabetli işi yaparak edebî faaliyetlere girişmiştir. Kişiselleştirilmiş eleştirel bir üsluptan uzak, herhangi bir siyasi hesaplaşmanın, tartışmanın tarafı olmadan tamamen en iyi bildiği askerlik mesleğiyle ilgili bilgisini merkeze alarak eserlerini kaleme almıştır. Nazif Paşa’nın Terakki Çareleri adlı kitabı, askerlik mesleğiyle ilgili görüşlerin yanı sıra Avrupa’da bulunduğu dönemde Avrupa insanın yaşantısı, gündelik hayat pratikleri, Avrupa şehirlerinin mimarisi gibi çeşitli konulara dair gözlemler, Osmanlı kamuoyunun gündemini işgal eden sorunlara dair çözüm önerileri sunması bakımından önemlidir.