Türk Özel Hukuku Cilt II - Kişiler Hukuku (Ciltli)

İÇİNDEKİLER Yirmiüçüncü basıya önsöz V Onyedinci basıya önsöz VI Onaltıncı basıya önsöz VII Kısaltmalar cetveli XXV Bibliyografya . XXVII BİRİNCİ KISIM GERÇEK KİŞİLER 1. GİRİŞ VE GENEL BİLGİLER 5 1.1. Kişiler Hukukunun konusu . 5 1.2. Kişi ve kişilik kavramı . 5 1.2.1. Kişi kavramı ve türleri . 5 1.2.1.1. Kişi kavramı . 5 1.2.1.2. Kişilerin türleri . 7 1.2.1.2.1. Gerçek kişiler . 7 1.2.1.2.2. Tüzel kişiler . 8 1.2.1. Kişilik kavramı 8 1.3. Kişiler Hukukunun Medenî Kanundaki yeri ve sistematiği 10 1.4. Kişiler Hukukunun temel ilkeleri 11 1.4.1. Eşitlik ilkesi 11 1.4.2. Özgürlük ilkesi . 13 1.4.3. Kişiliğe saygı ve kişiliğin korunması . 13 BİRİNCİ BÖLÜM KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ 2. KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI. 17 2.1. Tam doğum . 17 2.2. Sağ doğum 17 2.3. Kişiliğin kazanılması için, doğan çocuğun insan biçiminde olması gerekir mi? 19 2.4. Doğumun ispatı . 20 2.5. Ceninin durumu 20x 2.6. Henüz ana rahmine düşmemiş olanların durumu . 22 3. KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ. 23 3.1. Genel olarak . 23 3.2. Ölüm 23 3.2.1. Ölümün saptanması . 23 3.2.1.1. Biyolojik ölüm 24 3.2.1.2. Beyinsel ölüm . 24 3.2.2. Ölümün ispatı 26 3.2.2.1. İspat yükü . 26 3.2.2.2. İspat araçları . 26 3.2.2.2.1. Kişisel durum (şahsî hâl) kütükleri 26 3.2.2.2.2. Karineler 26 3.2.2.2.2.1. Ölüm karinesi 26 3.2.2.2.2.2. Birlikte ölüm karinesi . 28 3.2.3. Cesedin durumu . 29 3.3. Gaiplik (kişiliğin hakim kararı ile sona ermesi) 30 3.3.1. Genel olarak . 30 3.3.2. Gaiplik kararının şartları 30 3.3.2.1. Maddî şartlar . 31 3.3.2.1.1. Ölüm tehlikesi 31 3.3.2.1.2. Uzun süreden beri haber alınamama 31 3.3.2.1.3. Süre 32 3.3.2.2. Yargılama usulü 32 3.3.2.2.1. Gaiplik kararı almak için mahkemeye başvurmaya yetkili kişiler 32 3.3.2.2.2. Gaiplik kararı vermeye yetkili mahkeme 33 3.3.2.2.3. İlân . 33 3.3.2.2.4. İlânın sonuçları 33 3.3.3. Gaiplik kararının sonuçları 34 İKİNCİ BÖLÜM KİŞİNİN EHLİYETLERİ 4. HAK EHLİYETİ 39 4.1. Hak ehliyeti kavramı 39 4.2. Hak ehliyetinin temel ilkeleri . 39 4.2.1. Genellik . 39 4.2.2. Eşitlik . 40 4.3. Hak ehliyetine getirilen farklılıklar 40 4.3.1. Hak ehliyetine kanun tarafından getirilen farklılıklar . 41 a) Evlenme . 41 b) Evlât edinme . 41 c) Vasiyetname ve miras sözleşmesi yapma 41 d) Kefil olma, vakıf kurma, önemli bağışlamada bulunma . 42 e) Vasi olabilme . 42 f) Din seçme 42 g) Evlenme yasağı . 42 h) Kocasının soyadını taşıma zorunluluğu. 43 i) Evlilik içinde doğan çocuğun babanın soyadını taşıması. 43 j) Velayet ve vesayetten doğan farklar 44 k) Mirasçılıktan doğan farklar 45 l) Şeref ve haysiyetsizlikten doğan farklılıklar. 45 m) Akıl hastalığı. 45 n) Yabancılık. 45 o) Dernek kurabilme ve derneğe üye olabilme 45 4.3.2. Hâkim tarafından farklılık yaratılması. 46 5. FİİL EHLİYETİ. 47 5.1. Kavram . 47 5.2. Hak ehliyetinden farkı 48 5.3. Fiil ehliyetinin türleri . 50 5.3.1. Hukukî işlem ehliyeti 50 5.3.2. Hukuka aykırı fiillerden sorumlu olma 52 5.4. Fiil ehliyetinin şartları 52 5.4.1. Erginlik 53 5.4.1.1. Kavram . 52 5.4.1.2. Erginliğin türleri . 53 5.4.1.2.1. Yasal erginlik . 53 5.4.1.2.2. Evlenmeyle kazanılan erginlik . 53 5.4.1.2.3. Ergin kılınma (hâkim kararıyla kazanılan erginlik, kazai rüşt) 55 5.4.1.2.3.1. Onbeş yaşın tamamlanması 55 5.4.1.2.3.2. Küçüğün isteği 55 5.4.1.2.3.3. Yasal temsilcinin katılması . 56 5.4.1.2.3.4. Küçüğün çıkarlarının gözetilmesi . 56 5.4.1.2.3.5. Kararın ilânı 57 5.4.2. Ayırt etme gücü (temyiz kudreti) . 57 5.4.2.1. Kavram . 57 5.4.2.2. Ayırt etme gücünü ortadan kaldıran haller . 58 5.4.2.2.1. Yaş küçüklüğü 58 5.4.2.2.2. Akıl hastalığı 59 5.4.2.2.3. Akıl zayıflığı 60xii 5.4.2.2.4. Sarhoşluk . 60 5.4.2.2.5. Diğer sebepler 60 5.4.2.3. Ayırt etme gücünün nisbiliği 60 5.4.2.4. Ayırt etme gücünün karine oluşu 61 5.4.3. Kısıtlı olmama . 62 a) Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı 63 b) Savurganlık, alkol ya da uyuşturucu madde alışkanlığı, kötü yaşam tarzı, kötü yönetim (MK 406). 63 c) Özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkûmiyet (MK 407) 64 d) İlgilinin talebi 64 6. FİİL EHLİYETİ YÖNÜNDEN KİŞİLERİN AYIRIMI. 65 6.1. Giriş 65 6.2. Ehliyetliler 65 6.2.1. Genel kural 65 6.2.2. Yasal danışman atanmasının fiil ehliyetine etkisi 65 a) Oy (katılma) danışmanlığı . 67 b) Yönetim (idare) müşavirliği 67 c) Karma yasal danışmanlık 68 6.3. Tam ehliyetsizler 69 6.3.1. Genel bilgi . 69 6.3.2. İşlem ehliyetsizliği . 69 6.3.2.1. Ana kural 69 6.3.2.2. İstisnalar . 71 6.3.2.2.1. Hukukî işlem dışı haller . 71 6.3.2.2.2. Dürüstlük kuralından doğan istisna . 72 6.3.2.2.3. Evlenme . 74 6.3.2.2.4. Ölüme bağlı tasarruflar 74 6.3.3. Tam ehliyetsizlerin hukuka aykırı fiillerden sorumlulukları 75 6.3.3.1. Ana kural 75 6.3.3.2. İstisnalar . 75 6.3.3.2.1. Kusursuz sorumluluk halleri 75 6.3.3.2.2. Hakkaniyet sorumluluğu 75 6.3.3.2.3. Ayırt etme gücünün geçici olarak kaybından sorumluluk 76 6.3.4. Sebepsiz zenginleşme 77 6.3.5. Tam ehliyetsizlerin temsili . 78 6.3.5.1. Ana kural 78 6.3.5.2. Ana kuralın istisnaları: Yasak işlemler . 78 6.3.6. Özel olarak kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar . 78 6.4. Sınırlı ehliyetsizler . 84xiii 6.4.1. Genel olarak . 84 6.4.2. Ana kural: Sınırlı ehliyetsizin yapacağı işleme yasal temsilcinin katılması zorunluluğu 85 6.4.2.1. Genel olarak . 85 6.4.2.2. Yasal temsilcinin rızasını açıklaması 86 6.4.2.2.1. Rızayı gösterecek kişi 86 6.4.2.2.2. Rızanın açıklanmasının özellikleri 87 6.4.2.3. İşlemin geçersiz olmasının sonuçları . 90 6.4.2.4. Üçüncü kişinin iyiniyetinin etkisi . 91 6.4.3. Ana kuralın istisnası: Sınırlı ehliyetsizin tek başına yapabileceği işlemler 91 6.4.3.1. Karşılıksız kazandırmalar . 91 6.4.3.2. Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar 93 6.4.3.3. Sınırlı ehliyetsizin temsilci olarak işlem yapması 94 6.4.4. Sınırlı ehliyetsizin hukuka aykırı fiillerden sorumluluğu 94 6.4.5. Ehliyetin genişletildiği haller . 95 6.4.6. Yasak işlemler 95 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KİŞİLİK HAKKI 7. KİŞİLİK HAKKI-KİŞİNİN KORUNMAYA DEĞER VARLIKLARI VE KİŞİNİN KORUNMASI 99 7.1. Genel bilgiler ve tanım . 99 7.1.1. Genel bilgiler . 99 7.1.2. Tanım . 99 7.2. Kişinin hakkının İsviçre/Türk Hukukunda düzenleniş biçimi 100 7.3. Kişilik hakkının nitelikleri 103 7.4. Kişisel varlıkların başlıcaları 104 7.4.1. Hayat, sağlık ve vücut tamlığı 104 7.4.1.1 Genel olarak . 104 7.4.1.2 Tıbbî müdahaleler . 106 7.4.1.3 Organ ve doku aktarması 114 7.4.1.3.1. Genel olarak . 114 7.4.1.3.2. Yaşayan kişilerden organ(ve doku) nakli . 115 7.4.1.3.3. Cesetten organ nakli . 119 7.4.1.4. Cinsî hayat ve üreme fonksiyonuna müdahaleler 120 7.4.1.5. Cinsiyet değişiklikleri 123 7.4.2. Kişinin şeref ve haysiyeti . 131 7.4.2.1. Genel olarak 131 7.4.2.2. Şeref ve haysiyetin ihlali . 132xiv 7.4.2.3. Şeref ve haysiyete müdahale ve basın . 133 7.4.3. Kişinin hayat alanı 138 7.4.3.1. Genel olarak 138 7.4.3.2. Kişinin hayat alanları . 139 7.4.3.2.1. Kamuya açık alan . 139 7.4.3.2.2. Özel alan . 139 7.4.3.2.3. Gizlilik alanı . 139 7.4.3.3. Kişinin hayatının özel ve gizlilik alanına müdahaleler . 140 7.4.3.3.1. Ana kural . 140 7.4.3.3.2. Kişinin özel ya da gizlilik alanına müdahalenin hukuka uygunluk şartları 142 7.4.4. Kişinin resmi üzerindeki hakkı . 143 7.4.4.1. Genel olarak . 143 7.4.4.2. Kişinin resminin yayınlanmasının hukuka uygun olduğu hâller 144 7.4.5. Kişinin, meslek, sanat ve ticaret hayatında (kişiliğin) korunması . 145 7.5. Kişiliğin korunması . 149 7.5.1. Genel olarak 149 7.5.2. Kişiliğin hukuki işlem sonucu olan tecavüzlere karşı korunması 149 7.5.2.1. Ana kural . 149 7.5.2.1.1. Hak ehliyeti yönünden 150 7.5.2.1.2. Fiil ehliyeti yönünden . 150 7.5.2.1.3. Özgürlükler yönünden 151 7.5.2.2. Ana kuralın istisnası 152 7.5.3. Kişinin sözleşme dışı saldırılara karşı korunması 152 7.5.3.1. Genel olarak 152 7.5.3.2. İlke: Tecavüzün hukuka aykırı olması . 153 7.5.3.3. Hukuka aykırılığı gideren haller (hukuka uygunluk sebepleri) 153 7.5.3.3.1. Kişiliğine müdahale edilenin (kişilik hakkı zedelenenin) rızası 153 7.5.3.3.2. (Daha) Üstün özel yarar 154 7.5.3.3.3. Üstün kamu yararı . 156 7.5.3.3.4. Kanunun verdiği yetki 156 7.5.4. Kişiliğe tecavüz halinde tanınan davalar 156 7.5.4.1. Durdurma davası . 156 7.5.4.2. Önleme davası . 157xv 7.5.4.3. Hukuka aykırılığın tespiti davası . 159 7.5.4.4. Vekâletsiz iş görmeden kaynaklanan dava 160 7.5.4.5. Maddî tazminat davası . 162 7.5.4.6. Manevî tazminat davası . 162 7.5.4.6.1. Genel açıklamalar . 162 7.5.4.6.2. Manevî tazminat hakkının hayatta devri ve mirasçılara intikali 165 7.5.5. Kişiliği koruyan davalarda yetkili mahkeme 167 7.5.6. Özel olarak cevap ve düzeltme hakkı . 167 8. KİŞİLERİN ADI. 169 8.1. Tanım ve genel bilgiler . 169 8.2. Adın türleri 169 8.2.1. Kullanılması zorunlu olan haklar . 169 8.2.1.1. Özad . 169 8.2.1.2. Soyadı 170 8.2.2. Kullanılması zorunlu olmayan adlar . 170 8.2.2.1. Müstear ad . 170 8.2.2.2. Lakap . 171 8.3. Adın görevleri . 171 8.3.1. Belirtme 171 8.3.1.1. Ayırma yoluyla 171 8.3.1.2. Bağlama yoluyla 171 8.3.1.3. Nitelendirme yoluyla . 171 8.3.2. Düzen sağlama 172 8.3.3. Birlik yaratma . 172 8.4. Adın kazanılması . 172 8.4.1. Özadın kazanılması . 172 8.4.2. Soyadının kazanılması 173 8.4.2.1. Soybağı yoluyla . 173 8.4.2.1.1. Ana ve babası evli olan çocuklar 173 8.4.2.1.2. Anası babası evli olmayan çocuklar . 175 8.4.2.1.3. Evlat edinme yoluyla 177 8.4.2.2. Evlenme yoluyla 177 8.4.2.2.1 22.02.2023 tarihinden önce 177 8.4.2.2.2 22.02.2023 tarihinden sonra 178 8.4.2.2.3 Boşanmanın evlenme yoluyla kazanılan soyadına etkisi 180 8.4.2.3. İdari yolla 181 8.4.3. Müstear adın kazanılması . 181xvi 8.4.4. Lakabın kazanılması . 181 8.5. Adın korunması . 181 8.5.1. Genel olarak 181 8.5.2. Adın korunduğu haller 182 8.5.2.1. Adın kullanılmasının çekişmeli olması . 182 8.5.2.2. Adın haksız kullanılması . 182 8.5.3. Adı koruyan davalar 183 8.5.3.1. Adın kullanılmasının çekişmeli olması halinde açılacak dava . 183 8.5.3.2. Adın haksız kullanılması halinde açılacak davalar 1