Türk Tarihi’nde Tiefu Hunları (MS III.-IV. Yüzyıl)

Tiefu Hunları, III. ve IV. yüzyıllarda Kuzey Çin bölgelerine hâkim olan Türk devletlerinden Xia Devleti’ni kurmuşlardır. Hunlarla Xianbeilerin karışımı olan Tiefu Hunları, Ötüken’deki büyük bozkır mirasını devralanlardandı. Onlar bağımsızlık için gösterdikleri mücadeleleri ve kudretli geçmişi diriltme arzularıyla Hun geleneklerine sıkı sıkıya bağlıydı. Yurt tuttukları coğrafya daha çok Shuofang, Shanxi’nin kuzey kısımlarıydı. Hun düzeninde güçlü atlı ordularıyla dönemlerinde önlerine geleni sürükleyen Tiefuların hükümdarları tıpkı Hunlarda olduğu gibi Chanyu unvanı taşıyordu. Tiefuların lideri Chanyü Liu Weichen’in hücumları Tabgaç (Tuoba) Xianbeilere büyük darbeler vurmuştur. Diğer Türk devletlerinde olduğu gibi Tiefu Hunları da içeride halledilemeyen meseleler, devlet adamları arasındaki mücadeleler sebebiyle zayıflayarak çökmüştür. Buna karşılık Kuzey Wei Hanedanlığı’nın saldırısından kurtulmayı başaran Helian Bobo adlı bey, Xia Devleti’ni kurarak eski Hun devleti geleneklerini sürdürmeye devam edecektir. Tiefu Hunları, Türk tarihinin önemli topluluklarından biridir. Büyük Hun Devleti’nin Kuzey ve Güney Hunları olarak ikiye bölünmesinden 304 yılında Kuzey Çin’de kurulan Hun Devleti İlk Zhao (Han)’ya kadarki dönem, tarih kaynaklarında ve araştırmalarında çok fazla yer edinmemiştir. Hun Devleti’nin dağılmasından sonra Hun kitleleri farklı bölgelere yerleşmiş, başka boy ve halklarla iç içe geçmiştir. Tiefu Hunları, Çin tarihinde de dönüşümler yaratmıştır. Çinlilerin On Altı Devlet (304-439) ve Kuzey Wei Tabgaç Hanedanlığı (386-535) dönemlerini iyi anlayabilmek için Tiefu Hunlarının tarihine vakıf olmak lazımdır.