Uluslararası Hukuk Açısından Hukuken Bağlayıcı Olmayan Anlaşmalar

Günümüzde antlaşmalar hukukuna ilişkin en önemli belge, 1969 tarihli Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi’dir. Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi “antlaşma”yı özünde “uluslararası hukuka tabi bir uluslararası anlaşma” şeklinde tanımlamakla birlikte bir anlaşmanın hangi koşullar altında uluslararası hukuka tabi olacağı Sözleşme’nin hükümleri içerisinde düzenlenmemiştir. Bununla birlikte, Uluslararası Hukuk Komisyonu “uluslararası hukuka tabi” ifadesini “uluslararası hukukta haklar ve yükümlülükler yaratma niyeti” unsurunu içerecek şekilde yorumlamaktadır. Bu çerçevede uluslararası hukukta devletlerin ve uluslararası örgütlerin tarafı olduğu her anlaşmanın uluslararası hukuka tabi olduğu ve bir antlaşma niteliğinde olduğu söylenemez. Devletler ve uluslararası örgütler tarafından hukuken bağlayıcı olmadığı kabul edilen, tarafları arasında hukuki haklar ve yükümlülükler yaratmayan anlaşmalar da akdedilmektedir. Bu tür anlaşmalar doktrinde ve devletlerin uygulamalarında “hukuken bağlayıcı olmayan anlaşma”, “MOU”, “centilmenler anlaşması”, “siyasi ve ahlaki olarak bağlayıcı anlaşma” ve “yumuşak hukuk” gibi isimlerle anılmaktadır. Bu çalışmanın amacı bu tür anlaşmaların niteliğini, sonuçlarını ve antlaşmalardan ayırt edilmelerini sağlayan ölçütleri ortaya koymaktır. Hukuken bağlayıcı olmadıkları kabul edilen bu anlaşmaların niteliğinin belirlenmesinde Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun yorumları, doktrinde yer alan görüşler, uluslararası yargı kararları ve özellikle devletler ile uluslararası örgütlerin uygulamalarından hareket edilmiştir.