İlk Tefsir Örneklerinden Kitâbu’l-Lugât Fi’l-Kur’ân Üzerine Bir İnceleme

Kur’ânı-ı Kerim, Cenab-ı Hak tarafından insanlığa sunulan vahiy silsilesinin son halkasını teşkil etmektedir. O, eşi ve benzeri olmayan yüce Mevla’nın kelamı olması hasebiyle benzersiz bir kitaptır. Okunması ve dinlenmesiyle ibadete vesile olan lafzı ve manasıyla kulluğa vesile olan yeryüzünün en fazla ilgi gören kitabıdır. İlk müfessir Peygamberimiz Hz. Muhammed’le başlayan tefsir faaliyetleri, asırlar boyu devam etmiş, bahr-i ummandan bir katre misali beşer takati ölçüsünde Kur’ân-ı Kerim’deki muradi ilahiyi bulma adına her asrın uleması çeşitli tefsir kitapları kaleme almıştır. Bu faaliyetlerin ilk örneklerinden olan ve tefsir ilminin okyanusu anlamında “bahru’t-tefsir” namıyla meşhur olan Abdullah İbn Abbas’a, öğrencisi Ata b. Ebu Rabah tarıkıyle isnad edilen Kitâbu’l-Lugât fi’l-Kur’ân isimli eseri muhteva ve metot yönünden tahlile çalıştık. Çalışmamız bir giriş, üç bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Birinci bölümde “Abdullah İbn Abbas’ın Hayatı ve İlmi Kişiliği”ne değindik. İkinci bölümde Kitâbu’l-Lugât fi’l-Kur’ân’ın özelliklerini ortaya koyduk. Üçüncü bölümde “Eserde Takip Edilen Yöntemler” tespit edilip sonuç kısmında yapılan genel değerlendirmenin ardından kitabımıza son verdik. Kitabımız, tefsir ve garibu’l-Kur’ân sahasının ilk örneklerinden olan Kitâbu’l-Lugât fi’l-Kur’ân’ın muhteva ve metodolojisini ele alan ilk çalışma olması yönüyle ön plana çıkmaktadır. Kitâbu’l-Lugât fi’l-Kur’ân, tefsir sahasının ilk ürünlerinden olmasına, özellikle Kur’ân-ı Kerim’de yer alan anlamı izaha muhtaç garib kelimelerle ilgili olarak yapılan ilk çalışmalardan olmasına rağmen hak ettiği ilgiyi görememiştir. Kitabımız, Kitâbu’l-Lugât fi’l-Kur’ân’ı konu edinen ilk kitap olup, özellikle muhteva ve metodolojisi üzerinde yoğunlaşmaktadır.