Osmanlı’da Evliliğe Tahdit Tedbirleri;19. Yüzyılda Vatandaşlık Politikaları Ve İranlılarla Evlenme Yasağı

Osmanlı Devleti 19. yüzyıl başından itibaren, vatandaşlık politikası çerçevesinde birtakım evliliktahditlerini uyguladı. Bunlardan biri de Osmanlı kadınının İranlılarla evlenmesini yasaklayan 1874tarihli nizamnameydi. Yarım yüzyıldan fazla yürürlükte kalan nizamname, 1926'da kaldırıldı. Sözkonusu düzenleme, İranlılarla evliliği yasaklamanın yanında yasağa rağmen nikâh kıyanları mesultutmakta, İranlılarla evlenen kadınları ve onların çocuklarını Osmanlı vatandaşı kabul etmekteydi.Nizamname ayrıca yasağa rağmen yapılan evliliklerden doğan çocuklara askerlik mükellefiyetigetirmekteydi.Vedat Yurt'un Osmanlı'da Evliliğe Tahdit Tedbirleri adlı incelemesi 19. yüzyıldaki vatandaşlıkpolitikaları bağlamında İranlılarla evlenme yasağını ortaya çıkaran şartları ve yasağın kapsamınıtespit ile uygulama sürecini aydınlatıyor. Çalışmada, yasak düzenlemesinin daha önceki ve diğerevlilik tahditleri ile farklılık ve benzerlikleri ele alınıyor. Osmanlı'nın Cumhuriyet Türkiye'sinedönüşümü, bu dönüşümün merkezindeki tabiiyet, askerlik ve evlilik meseleleri üzerinden mütalaaediliyor. Yasağa Osmanlı'nın nevi şahsına münhasır olarak inşa ettiği millet sistemindekibozulmanın yol açtığı vurgulanıyor. Yasağın teşekkül sürecinin nirengi noktasında, modernmerkezi devlet inşası, kaybedilen topraklar sonucu demografik yapıdaki değişim ve zorunluaskerlik düzenlemelerinin bulunduğu sonucuna ulaşılıyor. İranlılarla evlenme yasağının temelcoğrafi eksenin, Osmanlı ve İran arasındaki nüfuz mücadelesinin odağındaki Irak bölgesi olduğuileri sürülüyor.Elinizdeki kitap, Osmanlı-İran nüfuz mücadelesiyle evlilik yasağı nizamnamesinin nasılşekillendiğini gösterirken esasen bu ilginç yasağı kapsamlı bir dönüşümün dinamikleriçerçevesinde konumlandırıyor.